Inclusiviteit. Een chic woord op sociaal gebied voor erbij horen en mee mogen doen. Gelijke kansen en rechten. En nog een stap verder: met waardering voor alle diversiteit. Of liever gezegd: met waardering voor alle exclusiviteit. En exclusiviteit is precies wat je tegenkomt op afdelingen in zorgcentra.

Inclusiviteit. Een chic woord op sociaal gebied voor erbij horen en mee mogen doen. Gelijke kansen en rechten. En nog een stap verder: met waardering voor alle diversiteit. Of liever gezegd: met waardering voor alle exclusiviteit. En exclusiviteit is precies wat je tegenkomt op afdelingen in zorgcentra. Een keur aan mensen die er vaak niet (actief) voor gekozen hebben om hier samen te leven. Dag in dag uit brengen ze met elkaar door. Het levert vaak irritaties op, onbegrip, escalaties, brandjes, uitbarstingen of regelrechte drama’s.

Begrijpelijk en menselijk. Er wordt geruzied en geschreeuwd, gesust en geblust.

Het vraagt eindeloos geduld en inleving om iedereen zich welkom, gezien en gehoord te laten voelen, gelijkwaardigheid te laten ervaren en ieders eigenheid te waarderen. Door de bewoners onderling, door zorgmedewerkers, familie en door regelmatige passanten zoals ik.

Geen week is hetzelfde. Een goed begin helpt, een rake klik, waarin oog en oor is voor wat iemand fijn vindt en wil. Soms zijn individuele bezoeken prettig voor iemand. Voor anderen is dat eerder te direct, te dichtbij of te beklemmend. Zoals bij Thijs, een 70-jarige man. Sinds een hersenbloeding en een revalidatietraject woont hij op de afdeling. Sophisticated uiterlijk. Graag op zichzelf. Trippelt rond in de rolstoel. Lichamelijk uit balans. Steeds op zoek naar grenzen, letterlijk en figuurlijk. Blokkeert met zijn rolstoel: artsen, technisch medewerkers, verzorgenden, medebewoners. Hij botst met zijn rolstoel: tegen muren, tegen meubels, tegen mensen. Iedereen is op zijn hoede als hij nadert. Hij past hier niet. Vindt hij zelf, vinden anderen.

Hij is liefhebber van klassieke muziek. Ook hierin matched hij niet met andere bewoners die voor het merendeel een voorkeur hebben voor Nederlandstalige meezingers of popsongs. Dat betekent laveren in muziekkeuze wanneer ik muziek kom maken in de huiskamer.

Individuele bezoeken stelt Thijs niet op prijs. Te veel één op één. Hij wil zijn eigen gang kunnen gaan, rondrijden, aansluiten wanneer hij daaraan toe is en vooral weg kunnen gaan wanneer hij daar behoefte aan heeft. Toen ik hem voorstelde om bij de muziekvieringen in de huiskamer te komen, weerde hij in eerste instantie af. “Niks voor mij”, terwijl hij ter verduidelijking zijn hand voor zijn gezicht hield. Tot hij merkte dat hij zelf de regie had en dat er niks moest. Blijven of weggaan, hij bepaalt.

Steeds vaker blijft hij in de buurt wanneer ik musiceer. Hij zet zijn vingertoppen tegen elkaar: verstilling, een luisterhouding van concentratie, terug bij zichzelf. Als hij een lied waardeert, applaudisseert hij na afloop. Steeds vaker ook bij Nederlandstalige nummers 😊. Hij slaat aan op de intentie die hij erachter waarneemt, de sfeer, de inhoud van de tekst.

Hij spreekt zich zelden uit. We communiceren zonder woorden. Hij beweegt zich in alle vrijheid door de ruimte en ik beweeg in alle vrijheid door het muziekrepertoire. En dat is een bonte verzameling, net zo bont als het gezelschap in de huiskamer. Hij trippelt nog steeds in zijn rolstoel, maar heeft nu (in ieder geval tijdens het muziekuur) oog voor zijn omgeving. Manoeuvreert óm iemand heen in plaats van er tegenaan.

Aan het einde van het muziekuur vertel ik dat de volgende muziekviering over twee weken is in verband met vakantie. Bij de deur naar de gang kom ik Thijs weer tegen. Hij was al eerder weggetrippeld. Met zijn rug naar me toe zit hij in zijn kamer. Als ik langsloop, klinkt zijn stem opeens vanuit het niets: ”Ik zal je missen. Ik vind het altijd zo mooi hoe je muziek maakt. Ik luister graag naar je”.

Het raakt me diep. Deze exclusieve uitspraken van een introverte man.

Ik had hém al inbegrepen, in autonomie, zelfregie. Maar nu voel ík me door hem inbegrepen. In waardering. Niet nodig, wel gewaardeerd.

All inclusive, wederzijds.